درخت جوزهندی با نام علمی Myristica fragrans از جنس درختان همیشه سبز است.  جوزهندی میوه‌ی درختی به همین نام است که مصرف آن به صورت خشک شده در مناطق گرمسیری رواج بسیاری دارد. هر دانه را از خارج، پوسته‌ی سختی به رنگ قهوه‌ای متمایل به خاکستری در برمی‌گیرد و شیارهای عمیقی دارد که با جدا کردن این پوسته، دانه‌ی آن ظاهر می‌شود.

دانه، سطحی چین‌خورده دارد و رنگ آن متمایل به خاکستری است. به طور کلی، جوزهندی در طولی حدود 5/2 سانتی‌متر و قطری حدود 5/1سانتی‌متر شکلی شبیه به تخم‌مرغ دارد.

آن چه جوزهندی را به یکی از طعم‌دهنده‌ها و ادویه‌های پُرمصرف در غذا، به خصوص در مناطق گرمسیری، تبدیل کرده است، عطر و بوی تند و مطبوع آن است.

صرف‌نظر از نقش جوزهندی به عنوان ادویه در غذا، این دانه خواص غذایی و درمانی بسیاری نیز دارد؛ جوزهندی منبع خوبی از ویتامین‌ها، املاح معدنی، اسیدهای آمینه، روی، آهن،‌ مس، کلسیم،‌ ژرمانیوم، فلاوونوئیدها و بسیاری مواد مفید دیگر است.

در گذشته، خردشده دانه‌های جوز را به عنوان طعم‌دهنده به بسیاری از غذاها می‌افزودند. همچنین برای برطرف کردن مزه نامطبوع داروها، آن را به تنتورها اضافه می‌کردند. خواصی از جمله هضم‌کننده غذا، ضدنفخ، ضددرد، محرک، ضدمیکروب، مقوی معده و ضداسپاسم (دل‌درد) برای آن قائل بوده و هستند.

امروزه از این دانه استفاده بسیار زیادی می‌شود و آن را در بسیاری از کشورها در انواع نوشیدنی‌ها، کیک‌ها و شیرینی‌جات و حتی انواع سوپ‌ها می‌ریزند. حتی اسانس آن در صنایع عطرسازی و آرایشی بهداشتی کاربرد دارد. دانه‌های جوز دارای روغنی هستند که با روش فشردن از آن جدا می‌شود و به نام کره جوز هندی شهرت دارد. این کره به صورت نیمه جامد و به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز و با طعم و بوی جوز است.

* آرام‌کننده درد معده

برای درمان قولنج روده، جوزهندی را امتحان کنید چرا که سال‌ها برای درمان سوءهاضمه، اسهال و باد روده مصرف می‌شده است.

گیاه‌شناس معروف، آندرو گدرت، نویسنده کتاب «درمان بیماری‌های گوارشی» در این‌باره می‌گوید: اسانس  و سایر ترکیبات شیمیایی که در جوزهندی پیدا شده به فرد کمک می‌کند تا دستگاه گوارشش منظم کار کند. برای بهبود هضم، مقداری (نباید از نصف قاشق چای‌خوری بیشتر باشد ـ چرا که مصرف مقدار زیاد جوز موجب تهوع می‌شود) جوزهندی را در یک کاسه  شوربای آرد جو ریخته و به مدت چند هفته هرروز صبح میل کنید.

مسکن دندان‌درد

روغن جوزهندی مانند روغن دانه میخک سالیان سال برای درمان دندان‌درد و درد لثه مصرف می‌شده است. سارا اسنو، نویسنده کتاب «زندگی تازه» در این‌باره می‌گوید: «سعی کنید یک یا دو قطره از روغن جوزهندی را روی لثه بمالید. روغن جوزهندی را می‌توانید از عطاری‌ها تهیه کنید.

فایده دیگر روغن جوزهندی: تحقیقات نشان داده است که ترکیبات روغن جوزهندی به مبارزه باکتری‌های دهان و دندانی می‌رود که موجب ایجاد حفره در دندان می‌شوند.

لکه‌ زدایی از پوست

جوش‌های چرکی در حال ظهور را با این داروی خانگی، از بین ببرید: در یک کاسه، مقداری جوزهندی را با شیر ترکیب کنید تا به شکل خمیری ضخیم درآید، کرم به دست آمده را روی قسمت مورد نظر پوستتان قرار دهید، کرم باید چند دقیقه روی جوش بماند، پس از گذشت زمان کافی، ان را تمیز کنید. گفته می‌شود که جوزهندی، خاصیت ضد التهابی دارد که همراه با شیر غنی از ویتامین، پوستی لطیف و شاداب را به شما هدیه خواهد کرد.

تسهیل‌کننده خواب

در صورتی که هنگام بستن چشم و خواب با مشکل مواجه می‌شوید، یک فنجان شیر داغ را با جوزهندی مخلوط کرده و میل کنید. شیر حاوی تریپتوفان، اسید آمینه‌ای است که به سروتونین برای ترویج خواب در بدن تبدیل می‌شود.

جوزهندی موجب می‌شود که اثر سروتونین در بدن طولانی‌تر باقی بماند (بنابراین در مغز به مدت طولانی‌تری می‌ماند).

دیگر خواص جوزهندی

* التهابات و دردهای مفصلی و رماتیسمی با مصرف خوراکی جوزهندی و همچنین ماساژ موضع با روغن آن تسکین می‌یابد.

* جوزهندی به حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

* برای کاهش علائم آلرژی نیز می‌توانید جوزهندی بخورید.

* سیستم قلبی، عروقی را تحریک می‌کند و برای حفظ سلامت قلب مفید است. همانند میخک، جوزهندی دارای ترکیبی به نام «یوجینول» است که برای قلب مفید می‌باشد.

* به گزارش «ehow» در طب چین توصیه شده است که برای رفع معده درد و التهاب یا سوءهاضمه 3 تا 5 قطره این روغن همراه با یک قاشق غذاخوری عسل به طور ناشتا میل شود.

* بی نظمی و درد قاعدگی را رفع می‌کند.

* تقویت کننده ذهن است. بدن را آرامش می‌دهد و سبب افزایش گردش خون می‌شود.

* روغن آن از جمله ترکیبات مهم بیشتر داروهای تسکین دهنده سرفه است. ضمن این که در درمان سرماخوردگی نیز موثر است.

* برای درمان آسم مفید است.

* اضطراب و افسردگی را رفع می‌کند.

* عفونت و بیماری‌های کلیه‌ای را درمان می‌کند.

* خاصیت ضد باکتریایی و ضدعفونی کننده دارد که برای رفع کدری، چربی و چین و چروک پوست مفید است.

* به نقل از «Ask.com» ماده‌ای به نام مایریستیسین (Myristicin) موجود در آن آنزیم‌های موجود در مغز را که در بروز بیماری آلزایمر موثر است از بین می‌برد و برای بهبود حافظه مفید است.

* مصرف مقدار کم آن نفخ معده را کاهش می‌دهد، به هضم غذا کمک می‌کند و اشتها را بهبود می‌بخشد.

* در شل کردن عضلات موثر است.

* مخلوطی از چند قطره روغن جوزهندی و عسل حالت تهوع، سوءهاضمه و اسهال شدید را درمان می‌کند.

* در طب هومیوپاتی، برای معالجه اضطراب و افسردگی به کار برده می‌شود.

* در طب چینی برای درمان بیماری‌های کبد استفاده می‌شود. تقویت کننده کبد است و سموم کبد را دفع می‌کند.

* برای کنترل آکنه، 2 تا 3 دانه جوزهندی آسیاب شده را با کمی شیر مخلوط کنید تا به شکل ضماد دربیاید. پس از شستن صورت با آب ولرم و خشک کردن، ضماد را به صورت بمالید و پس از 2 ساعت ابتدا با آب ولرم و سپس برای بستن منافذ با آب سرد بشویید. این ضماد به عنوان اسکراب برای رفع جوش استفاده می‌شود.

* برای تسکین علایم سرماخوردگی با کمی آب، آرد و پودر جوزهندی ضمادی تهیه کنید و روی پارچه کتان بمالید و روی سینه قرار دهید.

* خستگی مفرط و استرس را رفع می‌کند و قدرت تمرکز را افزایش می‌دهد.

* برای تسکین درد مفاصل، عضلات، آرتریت، زخم و التهاب کمی از روغن آن را روی موضع بمالید.

* مصرف آن مانع بروز سنگ کلیه می‌شود.

* برای بهبود بخشیدن به سیستم گوارشی کمی پودر جوز هندی را روی صبحانه خود بپاشید.

زیاده‌روی نکنید

نکته آخر این که نباید در مصرف این گیاه زیاده‌روی کرد چون اسانس دانه دارای مواد محرکی است که مصرف مداوم و زیاد آن باعث اختلالات قلبی، تند شدن حرکات قلب، سرخی صورت، سردرد و نوعی مسمومیت می‌شود. این موضوع در سال‌های اخیر مورد تحقیق و تایید قرار گرفته و یکی از ترکیباتی که باعث این مسمومیت می‌شود به نام میریستی‌سین شناسایی شده است. بنابراین اگر از خواص این گیاه مطلع شدید، در مصرف آن زیاده‌روی نکنید و همیشه حد اعتدال را نگه دارید.

علاوه بر این مصرف زیاد آن سبب ایجاد مشکل در بخش کنترل احساسات در مغز شده و پس از مصرف بیش از حد، احساس نشاط به همراه سستی و رخوت در انسان پدید می‌آورد که شبیه نوعی مسمومیت است.

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

رب‌ گوجه‌فرنگی از جمله فرآورده‌هایی است كه تولید آن در سال‌های اخیر از رشد بسیار زیادی برخوردار بوده است. این محصول یكی از مهم‌ترین چاشنی‌‌های غذاهای ایرانی است و علاوه بر آن، ماده اولیه بسیاری از محصولاتی نظیر سس‌ها و كنسروهای مختلف به شمار می‌آید.....

به ادامه مطلب بروید

روغن کنجد حاوی آنتی اکسیدان های طبیعی است که باعث از بین رفتن سرطان های خفته در بدن شده و موجب جلوگیری از سرطان های دستگاه گوارش، پروستات و سینه می شود. این روغن همچنین به دلیل دارا بودن ویتامین E موجب شفافیت و لطافت پوست می گردد.

روغن کنجد

روغن کنجد در بین روغن های خوراکی به ملکه ی روغن ها مشهور است. دانه کنجد بیشترین میزان روغن را در بین دانه های روغنی دیگر داراست اما با وجود این تولید آن بسیار کمتر از دانه های دیگر نظیر سویا، آفتابگردان و گلرنگ است.

روغن کنجد به عنوان یک روغن با قیمت و کیفیت بالا شناخته می شود. این روغن بیشترین مقاومت و ماندگاری را در بین روغن های خوراکی با درصد بالای چربی غیراشباع دارد. نوع لیگنان و آنتی اکسیدان های طبیعی موجود در این روغن باعث بروز مقاومت بسیار بالا در برابر اکسیداسیون و خواص فیزیولوژیکی ارزشمند روغن کنجد شده است.

ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد به گونه ای است که برای هر سه مصرف سرخ کردن، پخت و پز و سالاد قابل استفاده است.

خواص روغن کنجد

* کاهش دهنده سطح کلسترول بد خون(LDL) و افزایش جذب کلسترول خوب(HDL)

* کاهش فشارخون در افراد مبتلا به فشار خون بالا

* جلوگیری از سرطان های سینه، پروستات و سرطان های دستگاه گوارش

* جلوگیری از تصلب شرایین و بسته شدن عروق

* جلوگیری از بروز سکته قلبی

* جلوگیری از بروز آب مروارید

* شفافیت و لطافت پوست به دلیل غنی بودن از ویتامین E

* مناسب برای سرخ کردن به دلیل مقاومت بالای حرارتی

* کاهش ابتلا به بیماری پارکینسون

* جلوگیری از بیماری های مفصلی و آرتروز

* خواص آنتی اکسیدانی فوق العاده به دلیل وجود دو ماده شیمیایی sesamol و sesamin. آنتی اکسیدان ها با رادیکال های آزادی که به سلول ها آسیب می رسانند و به روند پیری سرعت می بخشند مقابله می کند.

* ویتامین E موجود در آن از بیماری آلزایمر جلوگیری می کند.

* روغن کنجد تحریک پذیری غشاء مخاطی را کم می کند. این روغن برای درمان سرفه، یبوست، آرتریت و پوست خشک توصیه می شود.

* مصرف مرتب آن اضطراب را کاهش می دهد، گردش خون را تقویت می کند، مانع اختلالات عصبی می شود و سیستم دفاعی بدن را تقویت می کند.

* مصرف روغن کنجد، نشاط آور است، هوشیاری ایجاد می کند، دردهای مزمن و گرفتگی عضلات را کاهش می دهد.

* ویتامین E موجود در آن به رشد مو سرعت می بخشد.

* برای افرادی که از کم خونی و سرگیجه رنج می برند مفید است.

* مصرف موضعی این روغن، پوست را نرم و لطیف می کند.

* خاصیت ضدقارچی و ضدباکتریایی دارد.

* غرغره کردن آن، باکتری ها، از جمله باکتری های سرماخوردگی از بین می برد.

* محافظ طبیعی در برابر اشعه ی فرابنفش به حساب می آید.

* مانع شوره ی سر می شود.

* از پوست در برابر کلر موجود در آب استخر محافظت می کند.

* ماساژ با روغن کنجد انعطاف پذیری مفاصل را زیاد می کند.

* بریدگی ها و جراحت های سطحی را درمان می کند.

* پوست صورت به خصوص اطراف بینی را سفت می کند و مانع بزرگ شدن منفذهای پوستی صورت می شود.

* از بروز آکنه جلوگیری می کند.
روغن کنجد

خواص شیمیایی

ترکیب اسیدهای چرب روغن کنجد

روغن کنجد به گروه اسیدهای اولئیک – لینونیک متعلق است. این روغن کمتر از 15 درصد اسید چرب اشباع دارد که بیشترین آن پالمیتیک و استئاریک و بیش از 85 درصد مجموع اسیدهای چرب آن غیراشباع است. اسید اولئیک و اسید لینولئیک بیش از 80 درصد کل اسیدهای چرب روغن کنجد را تشکیل می دهند.

برخلاف روغن های گیاهی دیگر در این گروه، درصد اسید اولئیک روغن کنجد حدود 45 درصد و اسید لینولیک آن حدود 40 درصد از مجموع کل اسیدهای چرب آن می باشد.

استرول ها(sterols)

روغن کنجد در مقایسه با سایر روغن های گیاهی، مواد غیرقابل صابونی(حدود 2 درصد) بیشتری دارد. مواد غیرقابل صابونی شامل استرول ها، تری ترپن ها و تری ترپن الکل ها، توکوفرول ها و لیگنان های کنجد می باشد. روغن کنجد یکی از منابع غنی استرول های گیاهی(فیتواسترول) می باشد. فیتواسترول ها یا استرول های گیاهی رقیب کلسترول در جذب هستند. بنابراین مصرف فیتواسترول موجب کاهش کلسترول خون و در نتیجه جلوگیری از حملات قلبی و عروقی می شود.

فیتواسترول ها و به طور خاص بتا سیتوسترول، از رشد سلول های سرطان کولون، سرطان پروستات و سرطان سینه نیز جلوگیری می کنند.

توکوفرول ها(Tocopherols)

شهرت روغن کنجد به خاطر مقاومت در برابر اکسید شدن آن است. یکی از دلایل این مقاومت بیش از حد به خاطر وجود توکوفرول در این روغن است و میزان آن در روغن کنجد 1200 میلی گرم بر کیلوگرم است. گاما توکوفرول بیشترین میزان موجود در روغن کنجد را شامل می شود و پس از ان دلتا و الفا هستند که حدود 5 درصد توکوفرول موجود در روغن را شامل می شوند. در بین اقسام مختلف ایزومرهای توکوفرول، گاما توکوفرول قوی ترین آنتی اکسیدان موجود در روغن ها می باشد.

روغن کنجد تحریک پذیری غشاء مخاطی را کم می کند. این روغن برای درمان سرفه، یبوست، آرتریت و پوست خشک توصیه می شود

این خاصیت آنتی اکسیدانی، ماندگاری این روغن را در برابر حرارت در مقایسه با روغن های دیگر بسیار افزایش داده است. مقاومت اکسیداتیو روغن کنجد در برابر حرارت 110 درجه سانتی گراد 17.5 ساعت می باشد که این روغن را در دسته روغن های با مقاومت بالا قرار می دهد. همچنین نقطه دود این روغن 226 درجه سانتی گراد می باشد. شایان ذکر است مقاومت حرارتی روغن های مخصوص سرخ کردنی در همین دما حداکثر 14 ساعت می باشد. لذا از این روغن می توان در مصارف سرخ کردنی عمیق با طیب خاطر استفاده نمود.

نکته ی مهم

خواص ذکر شده در مورد روغن کنجد بدین معنا نیست که شما آزادید هر چه قدر که می خواهید از آن در طی یک روز استفاده کنید. به خاطر داشته باشید که کالری همه ی روغن ها یکسان است؛ یعنی هر 5 گرم آن که معادل یک قاشق چای خوری می شود چیزی در حدود 45 کیلوکالری انرژی دارد. پس مراقب باشید تا با مصرف بی رویه ی آن دچار اضافه وزن و در پی آن دچار مشکلات و بیماری های مختلف نشوید.

منابع:

ماهنامه ی بدر

پژوهشگران علوم تغذیه می گویند بررسی های جدید نشان می دهد، رژیم غذایی حاوی چربی اندک، خطر ابتلا به بیماری دیابت را تا حد زیادی کاهش می دهد. در یک پژوهش جدید، 69 فرد سالم و یا مبتلا به اضافه وزن که هیچ کدام بیماری دیابت نداشتند، اما در خطر ابتلا بودند، بررسی شدند. از این افراد خواسته شد رژیم های غذایی را دنبال کنند که به تدریج از مقدار چربی و کربوهیدرات آنان در مدت هشت هفته کاسته شود. استاد دپارتمان علوم تغذیه دانشگاه آلاباما گفت: در مدت این هشت هفته معلوم شد، در گروهی که مقدار چربی مصرفی را در رژیم غذایی خود کاهش داده بودند، تحمل گلوکز و حساسیت انسولینی بهبود پیدا کرد و در صورتی که این فاکتور بهبود پیدا کند، در واقع خطر ابتلا به دیابت در فرد کاهش می یابد. این کارشناسان معتقدند که همین تغییر کوچک در رژیم غذایی روزانه حتی در صورتی که فرد وزن خود را هم کاهش ندهد، می تواند تاثیر بسیار مهمی در پیشگیری از دیابت داشته باشد. دکتر گوور همچنین افزود: جنبه خاص و منحصر به فرد این بررسی آن است که این تاثیرات مستقل از کاهش وزن اتفاق می افتد. وی گفت: برای اکثر مردم کم کردن وزن، کار بسیار دشواری است و ویژگی منحصر به فرد این یافته آن است که توجه به کیفیت رژیم غذایی به جای کمیت آن می تواند تاثیر کاملا متفاوتی در کاهش خطر بروز دیابت نوع دوم داشته باشد. این یافته در مجله تغذیه بالینی منتشر شده است.